De Sisyphus-machine – Het verhaal

door H.J.A. Hofland

Dit is de ontwerptekening voor de Sisyphus-machine, of Plonsmachine, een constructie met een hoogte van vijf meter op z’n minst, bedoeld als versiering voor een grote vijver, bijvoorbeeld in een mooie buitenwijk van de stad. Met een spiraal (a) wordt door een windmolen (b) een rotsblok (c) aan haken (d) uit het water getild. Het rotsblok is met twee ogen verbonden aan een kabel (e) die over twee katrollen loopt (f1 en f2). De katrollen worden niet aangedreven, de kabel dient alleen om de bewegingen van het rotsblok te leiden. Komt het rotsblok ter hoogte van de as van f1, dan wordt het van de spiraal afgetrokken. De verticale beweging verandert van een diagonale in een horizontale die een ogenblik duurt. Dan begint de vrije val. Onder water wordt het rotsblok weer door de haken gegrepen, opgetild en de beweging begint opnieuw. De machine is genoemd naar Sisyphus, de Griekse held die erin slaagt Thanatos, de Dood, gevangen te nemen. Niemand kan meer sterven. Dan grijpt Hades, de god van de Onderwereld in. Hij bevrijdt Thanatos en neemt Sisyphus gevangen. Die weet toch weer te ontsnappen en meldt zich niet terug in het Dodenrijk. Daarvoor wordt hij gestraft. Tot in lengte van dagen moet hij een rotsblok tegen een berghelling omhoog rollen. Telkens als hij bijna boven is ontglipt het hem, het blok rolt naar beneden en hij moet opnieuw beginnen.

Wij hebben Sisyphus leren zien als de verpersoonlijking van de vergeefsheid waarmee hij is gestraft. Met deze machine wordt hij geëerd als een onversaagde optimist die van geen opgeven weet. Natuurkrachten zijn tot een dramatisch bewegen bedwongen. Ieder mens, van kind tot grijsaard, heeft er plezier in iets in het water te zien plonzen. Met deze machine is het opheffen van het rotsblok, gevolgd door de val, niet langer een schouwspel van straf en nederlaag. De wind, het water, het rotsblok en de zwaartekracht, alles heeft zich verenigd om de vrolijke triomf van de grote plons tot stand te brengen.